Korekty finansowe pozostają z beneficjentami realizującymi projekty w ramach nowej perspektywy finansowej UE na lata 2021 – 2027. Warto jednak zapoznać się ze zmienionymi zasadami ich naliczania oraz nowymi pułapkami, w które mogą wpaść beneficjenci – zamawiający.
Korekty finansowe 2021 – 2027
Korekty finansowe za naruszenia prawa oraz postanowień Wytycznych znane są wszystkim beneficjentom od wielu lat. W nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021 – 2027 doczekały się jednak zupełnie nowej regulacji, zmieniono ich miejsce w zbiorze dokumentów regulujących zasady realizacji projektów a także zastawiono nowe pułapki na beneficjentów. O tym jak ich unikać można dowiedzieć się podczas realizowanego przez Kancelarię szkolenia Korekty finansowe i udzielanie zamówień w projektach UE. Nowa perspektywa finansowa UE 2021 – 2027. W niniejszym artykule postaramy się dokonać krótkiego przeglądu nowych i zmienionych regulacji oraz wskazać Państwu te obszary, na które należy zwrócić szczególną uwagę.
Zmienione Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków. Nowe obowiązki.
Zamówienia w projektach unijnych to w pierwszej kolejności Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków. Zawierają one kompletną regulację w zakresie udzielania zamówień dla tych beneficjentów, którzy nie są zobowiązani do stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych. Zamawiających ustawowych zaś obowiązują w przedziale wartości zamówienia od 50 000 zł do 130 000 zł.
Z Wytycznych w zakresie kwalifikowalności zniknęło rozeznanie rynku. Nie będzie trzeba już go przeprowadzać, choć – co ważne – nie znika obowiązek wykazania, że cena po jakiej dokonano zakupu jest ceną rynkową. Jedyną opisaną w Wytycznych procedurą udzielania zamówień jest Zasada konkurencyjności.
Dokonaliśmy jej obszernego omówienia w jednym z wcześniejszych artykułów: Zasada konkurencyjności. Wytyczne dotyczące kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027 Zachęcamy do zapoznania się z omówieniem nowej odsłony Zasady konkurencyjności.
Czas zatem spojrzeć na temat zamówień w projektach UE szerzej i przyjrzeć się temu jak w nowej perspektywie finansowej UE wyglądać będzie kwestia korekt finansowych.
Wytyczne dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027
Wytyczne dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027 to dokument, w którym uregulowano zasady nakładania na beneficjentów korekt finansowych z powodu nieprawidłowego wydatkowania środków w procesie realizacji projektów. Hasło “korekta finansowa” kojarzy się przede wszystkim z naruszeniami dotyczącymi udzielania zamówień w projektach i tym też aspektem nakładania korekt się zajmiemy.
Czytając i analizując Wytyczne dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027 należy pamiętać, że zawierają one regulacje odnoszące się zarówno do beneficjentów stosujących ustawę – Prawo zamówień publicznych jak i tych, którzy realizują projekt wyłącznie wykorzystując Zasadę konkurencyjności.
Wytyczne dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027 jako dokument kompleksowo regulujący kwestię korygowania wydatków to systemowa nowość. W starej perspektywie finansowej takiego dokumentu nie było. Oczywiście nadal zastosowanie ma także ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, ale zasadnicze kwestie zostały ujęte wreszcie w jednym miejscu. To na pewno plus. I również na pewno każdy beneficjent powinien się zapoznać z tymi Wytycznymi. Pozna bowiem nie tylko zasady korygowania wydatków, ale także znajdzie w nich tzw. Tabelę korekt finansowych.
Korekty naliczane są za nieprawidłowości. Tym więc co najbardziej interesuje każdego beneficjenta jest kwestia jej stwierdzenia.
Warto zapamiętać! W nowej perspektywie finansowej kwestia korekt finansowych została ujęta w odrębnych Wytycznych.
Nieprawidłowość indywidualna
Aby móc mówić o zaistnieniu nieprawidłowości indywidualnej, a więc takiej która wystąpiła o beneficjenta w trakcie realizacji projektu musi dojść do:
- naruszenia mającego zastosowanie prawa
- działania lub zaniechania beneficjenta
- realnego lub potencjalnego szkodliwego wpływu na budżet unijny.
Wszystkie trzy elementy muszą zaistnieć jednocześnie, aby można było mówić o wystąpieniu nieprawidłowości. Oczywiście kwestią podstawową, na której powinien się skupić każdy beneficjent, jest naruszenie prawa. Jeżeli nie dojdzie np. do naruszenia przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych nie w ogóle nie można mówić o nieprawidłowości w projekcie. Dlatego tak istotne jest, aby w ewentualnym sporze z instytucją pośredniczącą dotyczącymi oceny prawidłowości udzielania zamówień być w stanie wykazać, że postępowanie beneficjenta mieściło się w granicach wyznaczonych przez przepisy. Prawo zamówień publicznych ma to do siebie, że w wielu przypadkach pozwala na dość rozbieżne interpretacje, z których żadna może nie być w cale jednoznacznie niezgodna z prawem. Praktyka przynosi wiele takich przykładów.
Obok nieprawidłowości indywidualnych Wytyczne regulują także kwestię nieprawidłowości systemowych. Nie będziemy się w ich problematykę zagłębiać. Są to takie nieprawidłowości, które występują na poziomie wdrażania programów i za które korekty finansowe nie będą obciążać beneficjenta. Co ważne podobny skutek będzie miało stwierdzenie nieprawidłowości indywidualnej ale powstałem wskutek działania lub zaniechania instytucji lub organu państwa.
Ważne! podstawowym zagrożeniem dla beneficjenta są błędy popełniane w toku udzielania i realizacji zamówień projektowych. Taki błąd będzie kwalifikowany jako nieprawidłowość indywidualna przy udzielaniu zamówień.
Korekty finansowe w zamówieniach
Stwierdzenie naruszenia norm regulujących proces udzielania zamówień w projektach może nastąpić na każdym etapie. Błąd mógł zostać popełniony przez beneficjenta zarówno przed podpisaniem umowy o dofinansowanie, jeżeli realizacji projektu rozpoczęła się przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, jak i w trakcie projektu. Można powiedzieć, że istotną cezurą jest tutaj chwila zatwierdzenia wniosku o płatność. Jeżeli bowiem korekta została zastosowana przed jego zatwierdzeniem to objęte nią środki mogą zwykle zostać przeznaczone na sfinansowanie innych działań w projekcie.
Zgodnie z pkt 5.2.1 ppkt 2 Wytycznych:
“W przypadku gdy nieprawidłowość dotyczy zamówienia przeprowadzonego z naruszeniem prawa lub warunków wynikających z umowy o dofinansowanie projektu, beneficjent, w zależności od charakteru i wagi naruszenia, może być uprawniony do częściowego rozliczenia wydatków poniesionych w związku z postępowaniem obciążonym nieprawidłowością. W takim przypadku instytucja kontrolująca lub instytucja zajmująca się weryfikacją wniosków o płatność informuje beneficjenta o konieczności ujęcia we wniosku o płatność wydatków kwalifikowalnych pomniejszonych o kwotę nieprawidłowości.”
Kluczowy pozostaje więc sposób obliczenia wysokości owej korekty. Do tego potrzebny jest odpowiedni wzór matematyczny. W Wytycznych ustalono dwa wzory. Jeden będzie miał zastosowanie do korekt nakładanych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości przed zatwierdzeniem wniosku o płatność lub w czasie jego weryfikacji (znajdzie on zastosowanie przy nieprawidłowościach w zamówieniach zaistniałych przed podpisaniem umowy o dofinansowanie), a drugi będzie właściwy dla nieprawidłowości stwierdzonych po zatwierdzeniu wniosku o płatność.
Ważne! Dla konsekwencji finansowych kluczowy jest moment stwierdzenia nieprawidłowości przez IP. Zasadnicze znaczenie ma to czy stało się to przed czy po zatwierdzeniu wniosku o płatność.
Stwierdzenie nieprawidłowości dotyczącej zamówienia przed złożeniem przez beneficjenta wniosku o płatność albo w trakcie jego weryfikacji
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości dotyczącej zamówienia przed złożeniem przez beneficjenta wniosku o płatność albo w trakcie jego weryfikacji będzie ona obliczana następująco:
Wp = Wkw x W%
gdzie:
Wp – wartość pomniejszenia
Wkw – wartość faktycznie poniesionych wydatków kwalifikowalnych w
zamówieniu,
W% – stawka procentowa pomniejszenia określona w tabeli korekt finansowych.
W tym miejscu po raz pierwszy pojawia się nam pojęcie “tabeli korekt finansowych”. Używając terminologii Wytycznych dotyczących sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027 powinniśmy jednak użyć nazwy “Stawki procentowe korekt finansowych i pomniejszeń dla poszczególnych kategorii nieprawidłowości indywidualnych stosowane w zamówieniach”. O tym dokumencie szerzej powiemy sobie na koniec artykułu. Ważne jednak, żeby zapamiętać, iż stanowi on podstawowy punkt odniesienia dla obliczenia wysokości korekty finansowej za nieprawidłowości dotyczące zamówień w projekcie.
Stwierdzenie nieprawidłowości dotyczącej zamówienia po zatwierdzeniu wniosku o płatność
Dla nieprawidłowości stwierdzonych na tym etapie zastosowanie będzie miał drugi ze wzorów:
WK = WKW* WS* W%
gdzie:
WK – wartość korekty finansowej,
WKW – wartość faktycznie poniesionych wydatków kwalifikowalnych w
zamówieniu,
WS – wartość finansowania UE określona procentowo (stopa finansowania),
W% – stawka procentowa korekty określona w tabeli korekt finansowych
To co istotne to fakt, że naliczenie korekty w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości dotyczącej zamówienia po zatwierdzeniu wniosku o płatność powoduje, że nie ma już możliwości przedstawienia do dofinansowania innych wydatków kwalifikowanych.
Pamiętać także należy, że co do zasady wartość korekty jest równa wartości wydatków poniesionych w ramach tego zamówienia objętych finansowaniem UE. Zastosowanie wspomnianego wzoru będzie możliwe wyłączenie wtedy, gdy korekta będzie mogła być obniżona, gdyż zakwestionowanie całości wydatku finansowanego ze środków UE byłoby niewspółmierne do charakteru i wagi nieprawidłowości. Obniżenie wartości korekty nie będzie możliwe, jeżeli nieprawidłowość wiąże się z przypadkiem nadużycia finansowego albo celowego uprzywilejowania jednego z wykonawców o ile zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną.
Stawki procentowe korekt finansowych 2021 – 2027
Stawki procentowe korekt finansowych określone zostały stanowiącej załącznik do Wytycznych dotyczących sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021 – 2027. Załącznik ten to Stawki procentowe korekt finansowych i pomniejszeń dla poszczególnych kategorii nieprawidłowości indywidualnych stosowane w zamówieniach”. Jest to tabela zawierająca „wycenę” różnorodnych naruszeń prawa. Im poważniejsze jest to naruszenie przepisów tym stawka korekty wyższa. Naruszenia zostały podzielone na trzy kategorie:
- Ogłoszenie o zamówieniu i specyfikacje istotnych (sic!) warunków zamówienia
- Kwalifikacja oferentów i ocena ofert
- Realizacja zamówienia
Przykładowo korekta w wysokości aż 100% nakładana będzie w sytuacji braku upublicznienia ogłoszenia o zamówieniu w odpowiednim publikatorze, w tym także w przypadku udzielenia zamówienia w trybie niekonkurencyjnym bez wykazania zaistnienia odpowiednich przesłanek. Podobnie jeżeli wyznaczono w sposób nieuprawniony termin składania ofert krótszy o co najmniej 85% od wymaganego. Tak wysoka wycena wiąże się z tym, że przytoczone sytuacje mają kluczowe znaczenie dla zachowania zasad uczciwej konkurencji i przejrzystości. Z kolei już tylko na 5% wyceniono uchybienie polegające na zaniechaniu publikacji ogłoszenia o nowych terminach składania i otwarcia ofert o ile informacja ta została upubliczniona w inny sposób.
Warto także pamiętać o tym, że sankcjonowane jest zaniechanie zamieszczenia uzasadnienia powodu, dla którego zamówienia nie podzielono na części. O tym obowiązku zawartym w ustawie – Prawo zamówień publicznych zapomina nie jeden zamawiający. Można w tym miejscu zwrócić uwagę, że autorzy tabeli popełnili błąd wskazując na art. 25 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych jako przepisie regulującym tę kwestię. Przepis ten nie koresponduje z art. 91 ust. 1 i 2 ustawy Pzp. Wskazuje on wyłącznie definicję zamówienia niepodzielnego na potrzeby rozstrzygania o właściwości przepisów ustawy w stosunku do zamówień wielorodzajowych. Z kolei kwestia zamieszczenia uzasadnienia zaniechania podziału zamówienia na części jest zagadnieniem całkowicie odrębnym. W art. 91 ust. 1 i 2 ustawy pzp dokonano wdrożenia art. 46 ust. 1 Dyrektywy 2014/24/UE. Ani ustawa Pzp ani Dyrektywa nie nakłada obowiązku dzielenia zamówień a tym bardziej nie wiąże kwestii podziału z definicją zamówienia niepodzielnego. Sugestia zawarta w tabeli korekt prowadziłaby do opacznego i nie znajdującego oparcia przepisach wniosku, że zamawiający powinien podzielić na części zamówienie jeżeli nie jest ono niepodzielne w rozumieniu art. 25 ust. 2 ustawy albo uzasadnienie zaniechania dokonania podziału zamówienia na części należy oceniać z perspektywy definicji zamówienia niepodzielnego. Co istotne Polska nie skorzystała z możliwości jaką daje art. 46 ust. 4 Dyrektywy 2014/24/UE i nie wprowadziła obowiązku dzielenia zamówień.
Ważne! Korekty nakładane z powodu naruszenia zasad udzielania zamówień w projekcie dotyczą każdego etapu cyklu życia zamówienia – od momentu jego ogłoszenia aż do zakończenia jego wykonywania. Ważne jest aby zamawiający posiadał racjonalne i zgodne z prawem uzasadnienie podejmowanych rozstrzygnięć. Niezwykle istotny jest także etap wykonywania zamówienia -zarówno w odniesieniu do niedozwolonych zmian umowy jak i sposobu egzekwowania umownych obowiązków od wykonawców.
Pułapki
Proces udzielania zamówień w projektach najeżony jest pułapkami, w które wpaść mogą beneficjenci. Nie ma przy tym specjalnego znaczenia czy jest to beneficjent zobowiązany do stosowania przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych, czy podmiot procedujący wyłącznie w oparciu o zasadę konkurencyjności. Zarówno nowy wzór umowy o dofinansowanie jak i nowe Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków na lata 2021 – 2027 zawierają szereg stosunkowo drobnych regulacji, które mogą stanowić podstawę do nałożenia korekty finansowej nieujętej w omawianej wyżej tabeli korekt finansowych. Warto dlatego szczegółowo zapoznać się z tymi dokumentami. A tych z Państwa, którzy chcą przerobić ten temat na szkoleniu zorganizowanym u Państwa w instytucji zapraszamy do kontaktu i zapoznania się z proponowanym programem ramowym szkolenia.
Nowe Szkolenie!!
Wymierzanie korekt finansowych w projektach UE 2021 – 2027
Poznaj korekty finansowe na lata 2021 – 2027
